Zamiast wstępu
Podczas EXPOzycji 2022, fantastycznej imprezie organizowanej przez Foto-Plus w Krakowie, miałem okazję uczestniczyć w kilku warsztatach przeznaczonych dla filmowców. Dla mnie, fotografa, były to interesujące doświadczenia, ale na jednym z nich podniosło mi się ciśnienie, gdy prowadzący warsztat kpił z braku umiejętności oświetleniowych fotografów. Wtedy pomyślałem, że ostatni Flashtime w drugim sezonie zrobię właśnie o tym; bez silenia się na spektakularne zdjęcia porozmawiamy o oświetleniu na sesji zdjęciowej.
Pomysł na Flashtime
To miała być bardzo spokojna sesja, w studio tylko Małgoneta, Mateusz i ja – plus manekin. Fotografowanie manekina było wygodne pod względem technicznym; raz ustawiony trwał w tej samej pozycji i łatwo było układać na nim światło, ale ta sesja przypomniała mi, dlaczego zrezygnowałem z kariery fotografa produktowego na rzecz portretów. Każda sesja portretowa zawsze łączy się z interakcją, przepływem emocji między fotografem i fotografowaną osobą. Tym emocjom łatwo dać się ponieść i wtedy powstają zdjęcia niezaplanowane, nieoczekiwane, a sama sesja bardziej przypomina spotkanie z przyjaciółmi.
Flashtime, czyli sesja fotograficzna live
Wybierając zdjęcia po sesji portretowej te emocje zawsze do mnie wracają i retusz staje się przygodą, a przeglądając zdjęcia z manekinem nie czułem nic interesującego, nie spłynęła na mnie inspiracja, nie pojawiła się żadna dodatkowa zachęta do pracy. Dlatego grafiki i schematy, które publikuję niżej stworzyłem w programie Set.A.Light 3D, bardzo sympatycznym „symulatorze studia fotograficznego”. Mam nadzieję, że Victoria Wam też przypadnie do gustu 😉
Światła na sesji portretowej
Modela na sesji portretowej można oświetlić na dziesiątki różnych sposobów, a każdy z nich można modyfikować, dodając kolejne lampy czy zmieniając charakter światła. Jednak każde światło na planie ma swoje konkretne przeznaczenie i generalnie możemy wyróżnić cztery podstawowe zadania dla światła:
-
-
- Światło główne (Main Light)
- Światło na tło (Background Light)
- Światło kontrujące (Contra lub Kicker Light)
- Światło wypełniające (Fill Light)
-
W opisach używam nomenklatury anglojęzycznej, gdyż jest to standardem we wszystkich godnych uwagi szkoleniach czy tutorialach dostępnych w Internecie.
Main Light
Światło główne (w języku angielskim: Main Light), nazywane również kluczowym lub rysującym, jest najważniejszym światłem w każdym setupie oświetleniowym (stąd jego nazwa). Bardzo często jest najjaśniejsze – ale wcale nie musi być takim, bo jego zadaniem nie jest oświetlenie jak największego obszaru; zadaniem światła głównego jest stworzenie klimatu, nadanie charakteru i plastyki na głównym elemencie sceny (w naszym przypadku będzie to twarz modelki).
Zadaniem światła głównego jest stworzenie klimatu i nadanie charakteru na głównym elemencie sceny.
W codziennej praktyce, fotograf portrecista ma do wyboru pięć podstawowych układów światła głównego: światło płaskie (Flat Light), oświetlenie typu Paramount (Paramount lub Butterfly Light), oświetlenie przednio-boczne (Loop Light), oświetlenie rembrandtowskie (Rembrandt Light) i oświetlenie boczne-dzielące (Split Light). Więcej o tych podstawowych sposobach oświetlenia twarzy pisałem tutaj: CreateYourLight
Odkąd zacząłem się posługiwać światłomierzem, termin „światło główne” nabrał dla mnie również kolejnego znaczenia: to właśnie światło główne dyktuje proporcje pomiędzy światłami na scenie. Powiedzmy, że między światłem głównym (tym na twarzy modela) a światłem kontrowym (na jego ramieniu i włosach) chcemy mieć proporcję 4:1, czyli różnicę 2EV. Jeśli światło główne ustawimy tak, by prawidłowa ekspozycja zaszła przy f/8 ustawionym na aparacie, to światło w kontrze ustawiamy tak, by prawidłową ekspozycję otrzymać ustawiając aparat na f/4 (przy tym samym ISO oraz czasie migawki). Jeśli światło główne ustawię na f/4, by zachować tą samą proporcję 4:1, kontrę muszę ustawić na f/2.
Na samym początku proporcje świateł i myślenie o mocy błysku przysłonami („główne f/8, kontra f/4”) może wydawać się skomplikowane, ale gdy się zrozumie samą ideę pracy ze światłomierzem, ustawianie mocy świateł w setupach budowanych z wielu lamp błyskowych idzie bardzo szybko i sprawnie.
Background Light
Gdy pracuję w małym pomieszczeniu i siłą rzeczy sadzam modela bardzo blisko tła, znaczna część światła głównego pojawi się za jego plecami i oświetli tło; w takich sytuacjach dodatkowe oświetlanie tła w ogóle nie wydaje się potrzebne.
Sytuacja zmienia się diametralnie, gdy pomiędzy modelem a tłem mamy dużo miejsca. Wtedy światło główne, zwłaszcza ustawione blisko twarzy by zachować jego miękki charakter, bardzo szybko zanika, a za plecami modela pojawia się ciemna przestrzeń albo wręcz czarna plama. Właśnie w takich sytuacjach używa się światła na tło, by dodatkowo (oddzielnie od światła głównego) wydobyć z tego tła szczegóły.
Tło można oświetlać na małym lub dużym fragmencie, słabiej lub mocniej; to pozwala budować dodatkowe wrażenie trójwymiarowości naszej sceny i mniej lub bardziej podkreślić modela na pierwszym planie.
Na tło można błyskać gołym palnikiem, zwykłym reflektorem, dedykowanym reflektorem do oświetlania tła lub rzutnikiem z dodatkowym gobo.
Kicker Light
W języku polskim na to światło najczęściej mówi się: kontra, światło kontrowe lub konturujące, a to dlatego, że zwykle ustawia się je z tyłu, za modelem, naprzeciw aparatu i w efekcie otrzymujemy oświetlony kontur postaci. Oświetlony w ten sposób model zostaje jakby „wycięty” z tła i „wypchnięty” do przodu (co pozwala budować dodatkowe wrażenie przestrzenności na zdjęciu).
Kontrę możemy umieścić niżej, wyżej, z boku czy centralnie za modelem i wtedy możemy mówić o pewnych odmianach tego światła, np.:
Hair Light
Światło na włosy; ustawione wysoko, centralnie za modelem; pada głównie na włosy i ramiona co pozwala wydobyć głowę modela z tła. Doskonale sprawdza się w przypadku ciemnowłosej modelki na ciemnym tle, albo przy nakryciu głowy, które zlewa się z tłem.
Moc tego światła ustawia się różnie dla modeli z włosami ciemnymi lub jasnymi.
Back Light
Światło od tyłu. Jedno światło ustawione centralnie za modelem i skierowane w jego plecy; teoretycznie pozwala na uzyskanie pełnego konturu osoby fotografowanej, ale by tak się stało, potrzeba dodatkowych zabiegów, np.: wypuszczenia trochę dymu.
Światłem od tyłu może być lampa z gołym palnikiem, może być mały reflektor, może być bardzo duży softboks (lub parasol), albo rzutnik z gobo.
Rim Lights
Pełen obrys, kontur postaci najłatwiej uzyskać ustawiając dwa stripboksy, symetrycznie po obu stronach modela.
Przykłady użycia światła kontrującego w różnych odmianach:
Fill Light
Światło wypełniające; decyduje, ile szczegółów będzie widocznych w obszarach, gdzie nie dociera światło główne (czyli w cieniach, dlatego poprawnie będzie nazywać je „światło wypełniające cienie„).
W roli światła wypełniającego zwykle stosuje się największe dostępne modyfikatory; duże parasole z dodatkową dyfuzją lub panele dyfuzyjne, tzw. Scrim Jim, ale można również oświetlić sufit lub ścianę (pod warunkiem, że są białe). Chodzi o uzyskanie jak najbardziej szerokiego, płaskiego, miękkiego światła, które praktycznie nie rzuca cieni.
Proporcja między światłem głównym a światłem wypełniającym tworzy tzw. kontrast oświetlenia, który decyduje o ogólnym klimacie zdjęcia.
—-
Omówiliśmy cztery główne światła, również w swoich odmianach, ale jak wyglądają te wszystkie światła błyśnięte jednocześnie? Sprawdźmy!
Jeśli w studio fotografujemy postać na szarym kartonie i scena nie wydaje się interesująca, zawsze możemy zastosować dodatkowe środki wyrazu, np.: w postaci kolorowych filtrów:
Na tym zdjęciu zastosowałem filtry LEE Filters: LEE 116 Medium Blue Green na światła tła oraz wypełniające i LEE 135 Deep Golden Amber na wszystkich kontrach. Tylko światło główne błyska światłem białym, neutralnym.
Podstawowe połączenia 2 i 3 świateł
Mam nadzieję, że oczywistym jest, że setup oświetleniowy nie musi składać się z jednej albo od razu sześciu lamp; zawsze warto sprawdzać, jakie rezultaty otrzymamy łącząc dwa, trzy czy więcej świateł w różnych kombinacjach. I tak, np.:
Main and Kicker Lights
Światło główne oraz kontra z lewej:
Światło główne oraz kontra z lewej z dodatkowym filtrem LEE 135:
Main, Kicker and Background Lights
Światło główne, kontra z lewej oraz światło na tło:
Światło główne, kontra z lewej (z filtrem LEE 135) oraz światło na tło (z filtrem LEE 116):
Podsumowanie
To co napisałem wyżej, rzecz jasna nie wyczerpuje tematu. Te „tylko” cztery podstawowe rodzaje świateł można rozgrywać na tysiące sposobów; możemy ustawiać je w różnych proporcjach, modyfikować, łączyć ze sobą ich różne rodzaje: stałe z błyskowym, ciepłe z zimnym, twarde z miękkim.
Światła są jak litery w alfabecie, wszyscy mamy takie same do dyspozycji, ale możemy z nich układać własne zdania i opowieści.
Flashtime stał się dla mnie ważnym wydarzeniem i koniecznie chcę podkreślić, że nie byłbym w stanie go realizować, gdyby nie pomoc moich Partnerów: 6×7 Fotografia Profesjonalna, EIZO Polska, Manfrotto Polska, Quadralite, TNStudio, Saramonic Polska i Sigma Foto Polska – bardzo Wam dziękuję za pomoc w organizacji mojego wydarzenia! ❤️
Zdjęcia zza kulis
Lista sprzętu użytego na sesji
Filtry LEE Filters:
Lee 116 Medium Blue Green
Lee 135 Deep Golden Amber
Lampy błyskowe Quadralite:
Atlas 600 PRO TTL
Atlas 400 PRO TTL
Reporter 200 TTL
Nadajnik/kontroler lamp błyskowych Navigator X2
Modyfikatory:
70 cm srebrny Beauty Dish (z gridem)
Głęboki parasol Deep Space 165 (biały, z dyfuzorem)
Stripboksy: 40×80 oraz 30×120 (oba z gridem)
Monitor: EIZO CG 2730
Obiektyw: Sigma ART 85mm 1.4 DG HSM
Statywy: c-stand Avenger by Manfrotto
Światłomierze Sekonic:
SpeedMaster L-858D (model dla wymagających użytkowników, dostępny również z nadajnikiem RT-GX)
L-308x Flashmate (model posiadający wszystko, czego potrzeba do pracy w studio)
